Για τον πρώτο καπετάνιο του Ε.Λ.Α.Σ Άρη Βελουχιώτη

Γεννήθηκε και πέθανε επαναστάτης! O λόγος για τον Θανάση Κλάρα, που άφησε την άνετη ζωή του στη Λαμία και πήρε τα βουνά, γράφοντας το όνομα του, ή μάλλον το ψευδώνυμο του «Άρης Βελουχιώτης» στην ιστορία, σαν ίσως την πιο εμβληματική φιγούρα της Αντίστασης. Σήμερα συμπληρώνονται 66 χρόνια από το θάνατο του.

Ιδρυτής του ΕΛΑΣ και ηγετική μορφή του αντάρτικου σώματος του ΕΑΜ, αλλά και ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του ΚΚΕ. Ο Βελουχιώτης έρχεται σε ρήξη με το ΚΚΕ μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, καθώς αρνείται να παραδώσει τα όπλα και επιλέγει τον δρόμο της ένοπλης δράσης.

Ο δρόμος που διαλέγει τον οδηγεί τελικά στον θάνατο. Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ, την ίδια μέρα που το ΚΚΕ τον διαγράφει από τις τάξεις του, βάζει τέλος στη ζωή του στις 16 Ιουνίου του 1945, καθώς είχε περικυκλωθεί από ομάδες της Εθνοφυλακής που είχαν σταλεί για να τον συλλάβουν, στη Μεσούντα του Αχελώου. Το πτώμα του αποκεφαλίζεται και την επομένη κρεμάται στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων.

Η πορεία προς τον θάνατο

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, που υπογράφτηκε στις 12 Φεβρουαρίου 1945, από την κυβέρνηση Πλαστήρα και το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και προέβλεπε δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για τη διεξαγωγή εκλογών και δημοψηφίσματος για τη μοναρχία στην Ελλάδα, διάλυση των ανταρτικών οργανώσεων, παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ μέσα σε δύο εβδομάδες και παραχώρηση αμνηστίας στους στρατιώτες του ΕΛΑΣ, ο Άρης καταγγέλλει τη συμφωνία ως προδοτική και αποδοχή της αγγλικής κατοχής.

Ο Βελουχιώτης καλεί τους αγωνιστές να συνεχίσουν την ένοπλη αντίσταση με αποτέλεσμα το ΚΚΕ να τον αποκηρύξει και να τον απομονώσει. Τότε αρχίζει ένα κυνήγι «κλεφτών κι αστυνόμων» με την Εθνοφυλακή υπό την εποπτεία των Άγγλων να τον καταδιώκει, και τον Άρη, βλέποντας τον κλοιό να στενέυει γύρω του να επιλέγει το δρόμο του θανάτου.

«O Άρης ήξερε από την αρχή το τέλος του. Τις παλιές καλές ημέρες στο βουνό έκανε καμιά φορά παρέα με τον μόνιμο λοχαγό Κουταλίδη, που έπαιζε υπέροχα στο βιολί του κάποια κλασικά κομμάτια. Μια ημέρα ο λοχαγός τού είπε με θαυμασμό ότι μοιάζει με τον επαναστάτη Πουγκατσέφ, που έφτιαξε δικό του στρατό και κυριάρχησε σε μεγάλο τμήμα της τσαρικής Ρωσίας.

O αρχηγός τον ρώτησε με νόημα:

– Θυμάσαι το τέλος του;
– Ναι, απάντησε ο λοχαγός. Κυκλώθηκε από τα τσαρικά στρατεύματα, πιάστηκε αιχμάλωτος και το κεφάλι του έμεινε κρεμασμένο για ημέρες σε κοινή θέα.
– Eμένα όμως δε θα με πιάσουν ποτέ αιχμάλωτο.

«Κι αυτό έκανε», γράφει για αυτόν ο Διονύσης Χαριτόπουλος, στο βιβλίο του «Αρης, ο αρχηγός των ατάκτων».

Μαζί με τους αντάρτες του ο Βελουχιώτης μεταβαίνει στο Ανθηρό όπου ανταλλάσσει ομήρους με όπλα και πυρομαχικά, κι ενώ ο στρατός τον καταδιώκει το ΚΚΕ δεσμεύεται ότι δεν θα δημιουργήσει προβλήματα στις διαπραγματεύσεις. Την επομένη, έξω από το χωριό Ελληνικά, σε μια εκκλησία ο Βελουχιώτης μαζεύει τους συντρόφους του και τους ενημερώνει για την επικείμενη συνάντηση του με τον Ζαχαριάδη, τον ηγέτη του ΚΚΕ, προκειμένου να λύσουν τα ζητήματα που έχουν προκύψει μεταξύ τους. Αποχαιρετά τους συντρόφους του και κατευθύνεται προς το Λιάσκοβο, όπου φήμες θέλουν υποστηρικτές του να τον περιμένουν για να συνταχθούν μαζί του. Αντί για συντρόφους συναντά διώκτες… Μετά από σκληρή μάχη, κι αφού έχουν καταφέρει να πάρουν 17 ομήρους, οι αντάρτες υποχωρούν προς το Mαυροβούνι.

Τετάρτη 14 Ιουνίου του 1945 και ο Βελουχιώτης με τους αντάρτες του κατευθύνεται στο Κοθώνι, από όπου και αποφασίζει να επιχειρήσει τη μεγάλη έξοδο παρά το ότι γνωρίζει ότι βρίσκεται περικυκλωμένος. Κλειδώνει τους όμηρους στο σχολείο του χωριού, και μέσω του Χοιρόλακκου επιχειρεί να περάσει τον Αχελώο. Οι μάχες είανι σφοδρές, αλλά ο Άρης είναι αποφασισμένος να περάσει το ποτάμι. Έτσι δίνει εντολή στους 20 άνδρες του που τον ακολουθούν να κρυφτούν στο φαράγγι του Φάγγου. Την επομένη κι αφού πέσει το σκοτάδι ξεκινούν για τη Μεσούντα.

Πέμπτη 15 Ιουνίου του 1945 και ο Βελουχιώτης φαίνεται να καταλαβαίνει πως φτάνει το τέλος. Παρά τις παραινέσεις να περάσουν πάλι το ποτάμι προς τη Ρούμελη φαίνεται να αδιαφορεί. Είναι μάταιο γιατί είναι πλέον κυκλωμένοι. Δίνει εντολή στους άνδρες του να φύγουν προς το ποτάμι, μα εκείνος παραμένει εκεί. Σαν επαναστάτης έζησε και σαν επαναστάτης θέλει να πεθάνει.
Αυτοπυροβολείται και γράφει το ένδοξο τέλος του, με τα ίδια του τα χέρια…

Η σορός του αποκεφαλίζεται και την επόμενη μέρα το κεφάλι του κρεμάται στην κεντρική πλατεία των Τρικάλων.

«Γύρω από τα κρεμασμένα κεφάλια οι παρακρατικοί βάραγαν νταούλια και κέρναγαν από νταμιζάνες κρασί. Aς μην επιχαίρουν οι εχθροί του. Κανείς δεν δικαιούται να υπερηφανευτεί ότι έπιασε ζωντανό, ότι νίκησε ή ότι σκότωσε τον αρχηγό του ΕΛΑΣ. O Άρης αποχώρησε μόνος του.

H αυτοκτονία είναι μια πράξη οριστική και τελεσίδικη, που ουδείς δικαιούται να κρίνει, να εξάρει ή να καταδικάσει. Είναι απολύτως προσωπική και μυστηριώδης. Και επειδή ποτέ δεν στερείται νοήματος, ήταν το ύστατο διάβημα του αυτόχειρα προς τους Έλληνες.Tα τρία χρόνια ελευθερίας στα βουνά δεν ήταν όνειρο, αλλά μια υποθήκη για το μέλλον», αναφέρει για την μέρα εκείνη ο Διονύσης Χαριτόπουλος.

16 Ιουνίου 1945 – Θάνατος και αποκεφαλισμός του Άρη Βελουχιώτη

Στη χαράδρα του Φάγγου στη Μεσούντα Άρτας πέφτει νεκρός ο Άρης Βελουχιώτης ένα πρόσωπο που αποτελεί μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της νεότερης ιστορίας μας. Για πολλούς ήρωας, για άλλους τόσους αδίστακτος εγκληματίας. Έχει ορκισμένους εχθρούς, φανατικούς υποστηρικτές.

Ωστόσο τόσα χρόνια μετά το μυστήριο του θανάτου του Βελουχιώτη παραμένει. Πως πέθανε; Τον σκότωσαν οι διώκτες του ή αυτοκτόνησε; Και μετά τον μετά θάνατο αποκεφαλισμό του και το κρέμασμά του στους φανοστάτες των Τρικάλων, τι απέγινε;

Ο κατά κόσμον Θανάσης Κλάρας είχε καταδικάσει τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τασσόταν υπέρ της συνέχισης της ένοπλης δράσης, θεωρώντας υποχωρητική τη στάση των ηγεσιών του EAM και του KKE. Είχε μάλιστα εκπονήσει σχέδιο για την κατάληψη της Αθήνας αμέσως μετά την αποχώρηση των Γερμανών προτού οι Βρετανοί – και η επίσημη κυβέρνηση – προλάβουν να ελέγξουν την κατάσταση, κάτι ωστόσο που δεν έγινε αποδεκτό.

Η προσπάθεια του ΚΚΕ να του αλλάξει απόψεις δεν είχε αποτέλεσμα και ο Βελουχιώτης εξήγγειλε τη δημιουργία ενός Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας (MEA).

Τον Απρίλιο του ’45 η 11η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής θα προχωρήσει στην αποκήρυξη και στη διαγραφή του. H απόφαση θα κρατηθεί κρυφή και μόνο δύο μήνες αργότερα θα δημοσιευθεί στον «Ριζοσπάστη» η τελεσίδικη καταδικαστική κρίση του Πολιτικού Γραφείου την ίδια ημέρα που ο Βελουχιώτης έπεφτε νεκρός περικυκλωμένος από συμμορίτες στη Μεσούντα.

Εκείνο το απόγευμα οι διώκτες του τον εντόπισαν.

Ο Βελουχιώτης έδωσε τη διαταγή να τραβήξουν όλοι προς τον Αχελώο, που διασχίζει την περιοχή, ενώ εκείνος έμεινε πίσω και κατόπιν ακούστηκε ένας πυροβολισμός. Αυτή είναι η εκδοχή της αυτοκτονίας στην οποία τον ακολούθησε μόνο ο Τζαβέλας, το πρωτοπαλίκαρό του το οποίο αυτοκτόνησε με χειροβομβίδα.

Ωστόσο οι επίσημες αναφορές του Στρατού λένε ότι ο Βελουχιώτης έπεσε νεκρός από τα πυρά των διωκτών του.

Την είδηση του θανάτου θα επιβεβαιώσει και ο «Ριζοσπάστης», μιλώντας όμως για αυτοκτονία. Το δημοσίευμα της Τρίτης 19 Ιουνίου στη δεύτερη σελίδα έφερε τον τίτλο: «Ο Αρης αυτοκτόνησε αφού τραυματίστηκε σε συμπλοκή με Αγγλους, Εθνοφύλακες και μοναρχικούς ληστοσυμμορίτες». 

H ανταπόκριση από τη Λάρισα σημείωνε ότι «κατά τη διάρκεια της μάχης ο Αρης τραυματίστηκε και για να μη συλληφθεί αιχμάλωτος αυτοκτόνησε με χειροβομβίδα της οποίας προκάλεσε την έκρηξη». Και κατέληγε: «Με την ίδια χειροβομβίδα σκοτώθηκε και ο Τζαβέλλας. Τα κεφάλια του Βελουχιώτη και του Τζαβέλλα τα έκοψαν με μαχαίρια και τα μετέφεραν στα Τρίκαλα, όπου τα κρέμασαν στους φανοστάτες της κεντρικής πλατείας».

H μαρτυρία του ΕΔΕΣίτη A. Λύκκα από την Ελάτη Αρτας, όπως την κατέγραψε ο γιατρός X. Γκούβας το 1985, είναι συγκλονιστική: «Ο Βόιδαρος ήταν όλο χαρά και διέταξε τον Δράκο να κόψει το κεφάλι του Αρη με τον σουγιά. Εκείνος δεν μπορούσε ούτε ανάσα να πάρει. Εβγαλε έναν σουγιά, απ’ αυτούς που διπλώνουν στα δύο, και πήγε κοντά να κόψει το κεφάλι του Αρη. Ελα όμως που ο σουγιάς δεν έκοβε και ταλαιπωρήθηκε ο έρμος. Πρέπει να ‘κανε περισσότερα από δεκαπέντε λεπτά ν’ αποκόψει το κεφάλι. Δυσκολεύθηκε εκεί που είναι τα νεύρα. Ο Βόιδαρος έπιασε το κεφάλι από τα μαλλιά και το σήκωσε ψηλά να το δουν όλοι όσοι ήταν εκεί τριγύρω. Καθώς έσταζε ακόμα αίματα, το έβαλαν στον τουρβά. Για να μη μυρίσει στη διαδρομή το παραφούσκωσαν με αλάτι».

Το έγγραφο του στρατιωτικού διοικητή Λάρισας συνταγματάρχη Μουκανάκη της 18ης Ιουνίου αναφέρει: «Αι κεφαλαί των Αρη και Τζαβέλλα εξετέθησαν εις κοινήν θέαν εις την πλατείαν της πόλεως Τρικκάλων. Εδόθη διαταγή να ταφώσι μετά την λήψιν των διαφόρων φωτογραφιών κτλ. παρά της σημάνσεως Χωροφυλακής Τρικάλων».

Αλλά δεν τάφηκαν.

Σύμφωνα με τις εκδοχές που υπάρχουν τα κεφάλια των δύο

• μεταφέρθηκαν μέσα σε τσουβάλι από παρακρατικούς και χωροφύλακες στην τότε Διοίκηση Χωροφυλακής, σε ένα υπόγειο, και τοποθετήθηκαν μέσα σε τσίγκινο καζάνι με πάγο και αλάτι ώσπου να τα δει ο ιδρυτής του ΕΔΕΣ Ζέρβας. Μετά τα πέταξαν όπως λένε «στα σκυλιά».

• θάφτηκαν κάπου στα Τρίκαλα

• τοποθετήθηκαν σε δοχείο πετρελαίου που σφραγίστηκε και κατόπιν γεμίστηκε με οινόπνευμα από το στόμιο και μεταφέρθηκαν στην Αθήνα «για να καταλήξουν στο Εγκληματολογικό Μουσείο, δίπλα σε εκείνα των λήσταρχων Γιαγκούλα, Μπαμπάνη, Τζαμήτρα κ.ά.». H φήμη αυτή ωστόσο ουδέποτε επιβεβαιώθηκε.

• H «Ακρόπολις» ωστόσο θα γράψει ότι «αι δύο κεφαλαί ενεταφιάσθησαν ήδη συμφώνως προς εντολήν των Αρχών», κάτι που θεωρείται από πολλούς το πιο πιθανό. Πού όμως; Κανείς δεν έμαθε ποτέ!

Παρά τις προσπάθειες όμως που κατέβαλαν επί σειρά ετών οι ανιψιές του Βελουχιώτη, θυγατέρες του αδελφού του, Μπάμπη Κλάρα, αλλά και συναγωνιστές του, δεν κατάφεραν να ανακαλύψουν την αλήθεια.

πηγή