Οι σιδηροδρομικοί και οι διανοούμενοι: Συνέντευξη με τον Ετιέν Μπαλιμπάρ

Μετάφραση – Επιμέλεια: Ευαγγελία Φρυδά

Οι σιδηροδρομικοί και οι διανοούμενοι¹

Ο Etienne Balibar (Ετιέν Μπαλιμπάρ) απαντά στους απεργούς του Paris Nord²

Ο Etienne Balibar, φιλόσοφος, είναι από τους πρωτεργάτες του κουμπαρά αλληλεγγύης για την απεργία των σιδηροδρομικών, που έχει συγκεντρώσει σχεδόν 1.000.000 ευρώ. Του ζητήθηκε από τους απεργούς να απαντήσει στις ερωτήσεις τους και επαναφέρει στη συζήτηση το θέμα της αναγκαιότητας αυτού που ονομάζει «συλλογική αντίσταση στην κοινωνική οπισθοδρόμηση».

Πέμπτη 19 Απριλίου

Anasse, κλειδούχος στο Bourget: «Πώς μπορεί ένας διανοούμενος σήμερα να είναι αλληλέγγυος σε μια απεργία εργατών/τριών;»

Για δύο σοβαρούς λόγους (τουλάχιστον), που στην πραγματικότητα είναι αλληλένδετοι μεταξύ τους. Ο πρώτος είναι πως οι σιδηροδρομικοί υπάλληλοι, υπερασπιζόμενοι τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα, αγωνίζονται για να εμποδίσουν την διάλυση της επιχείρησής τους. Δεν πρόκειται για μια οποιαδήποτε επιχείρηση, αλλά για μια βασική δημόσια υπηρεσία που θέλουν να ιδιωτικοποιήσουν με κάθε τρόπο (με το άνοιγμα στον ανταγωνισμό, και την εναρμόνιση των κανόνων λειτουργίας της με τους «κανόνες» διοίκησης των ιδιωτικών επιχειρήσεων). Πρόκειται για μια γενικευμένη επίθεση που μπορούμε να την ονομάσουμε «νέο-φιλελεύθερη». Είναι ένα κεφαλαιώδες τμήμα του δημοσίου, το οποίο θέλουν να εξαφανίσουν, μετά τα Ταχυδρομεία (La Poste) και τις Τηλεπικοινωνίες και πριν από άλλους μεγάλους τομείς.

Από εδώ προκύπτει και ο δεύτερος λόγος: ως εκπαιδευτικός και ερευνητής (μπήκα στη δημόσια εκπαίδευση το 1960 ως δόκιμος και σήμερα είμαι «Ομότιμος» καθηγητής) πέρασα τη ζωή μου εργαζόμενος στην υπηρεσία των πολιτών και όχι για τα κέρδη κάποιας επιχείρησης. Οι σιδηροδρομικές μεταφορές και η εκπαίδευση δεν είναι το ίδιο πράγμα, αποτελούν όμως μέρη του ίδιου συνόλου. Άλλωστε, σήμερα, οι κανόνες διαχείρισης και αξιολόγησης της ανταγωνιστικότητας διεισδύουν και στη δημόσια εκπαίδευση. Στον σημερινό αγώνα των σιδηροδρομικών χαιρετίζω την πρωτοπορία μιας συλλογικής αντίστασης στην κοινωνική οπισθοδρόμηση.

Karim, Τεχνικό Κέντρο στο Landy: «Η κατάστασή μας θα αποτελούσε προνόμιο σε παλαιότερες εποχές. Τι είναι σήμερα δικαίωμα και τι προνόμιο, κατά την άποψή σας;»

Βασικό ερώτημα! Ο όρος «προνόμιο» είναι ένα όπλο στην προπαγάνδα που χρησιμοποιείται για να απαξιώσει την αντίσταση των σιδηροδρομικών απέναντι στην διάλυση του εργασιακού τους καθεστώτος, παρουσιάζοντας το, όχι μόνο ως αρχαϊσμό, αλλά ως μορφή έμμεσης εκμετάλλευσης άλλων μισθωτών, πράγμα εξωφρενικό, όταν βλέπει κανείς τους μισθούς και τις εργασιακές συνθήκες. Είναι βέβαιο ότι υπάρχουν προνόμια στις κοινωνίες μας, όπου οι ανισότητες μπροστά στα πλούτη, στη φορολογία, στην εξουσία, στο δικαίωμα να εκφέρει κανείς λόγο δημόσια, βαθαίνουν με τρόπο ιλιγγιώδη. Όμως, δεν θα έπρεπε να τα ψάχνει κανείς στους σιδηροδρομικούς υπαλλήλους, αλλά μάλλον να κοιτά προς τη μεριά του Χρηματιστηρίου ή του Νεϊγί³…

Εξάλλου η έννοια της δημοκρατίας, καθαυτή, από την Γαλλική Επανάσταση και μετά, βασίζεται στην κατάργηση των προνομίων, που έχουν ταξικό χαρακτήρα, και στην αναγνώριση των δικαιωμάτων, που είναι κυρίως οικουμενικά, που ανήκουν σε όλους. Τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα, σε αυτά τα δικαιώματα άρχισαν να συμπεριλαμβάνονται τα κοινωνικά δικαιώματα, η κοινωνική ασφάλιση, η προστασία των εργαζομένων. Αυτό δεν είναι αποτέλεσμα της καλής θέλησης των κυρίαρχων τάξεων, αλλά μακροχρόνιων και επίμονων αγώνων και εξαιρετικών συμβάντων, που κάποιες φορές ήταν δραματικά. Πρέπει να θυμόμαστε πως το σημερινό εργασιακό καθεστώς των σιδηροδρομικών υπαλλήλων θεσπίστηκε σε δύο χρόνους: την επομένη του 1^ου και 2^ου παγκοσμίου πόλεμου, και αυτό δεν είναι τυχαίο! Αντιστεκόμενοι στη διάλυση, οι σιδηροδρομικοί σήμερα υπερασπίζονται αυτήν την ιστορική κληρονομιά και τη μεταβίβασή της στις επόμενες γενιές που διατρέχουν τον κίνδυνο να ζήσουν σε μια κοινωνία γενικής επισφάλειας.

Laura, κλειδούχος στο Bourget: «Η απεργία θα μπορούσε να σκληρύνει και να παραταθεί. Μας αποκαλούν απαγωγείς που κρατούν ομήρους, εσείς τι πιστεύετε;»

Αρχικά, θέλω να πω πως εύχομαι, όχι να «διαρκέσει» η απεργία στο διηνεκές, αλλά να είναι νικηφόρα, λαμβάνοντας υπόψη ότι αφορά το γενικό συμφέρον. Και γι’ αυτό, με δεδομένη την ανυποχώρητη στάση της κυβέρνησης – είναι πιθανόν να χρειαστεί και να σκληρύνει και να παραταθεί σε διάρκεια. Θα είναι λοιπόν σημαντικό να κερδηθεί η μάχη της κοινής γνώμης, να επιτευχθεί η κατανόηση και αν είναι δυνατόν και η στήριξη του επιβατικού κοινού (του οποίου η συντριπτική πλειοψηφία είναι επίσης εργαζόμενοι). Τίποτα δεν είναι προφανές, αν λάβουμε υπόψη μας την ταλαιπωρία που συνεπάγεται για όλους μια απεργία των μέσων μαζικής μεταφοράς.

Εμείς οι «διανοούμενοι», στο βαθμό που έχουμε την δυνατότητα να εκφράσουμε δημόσιο λόγο και να αγγίξουμε την κοινή γνώμη (που κι αυτό αποτελεί γαλλική παράδοση που πρέπει να διαφυλάξουμε), οφείλουμε να κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε για να συνεισφέρουμε σ’ αυτό. Όπως και πριν, που μιλάγαμε για «προνόμια», ο όρος «απαγωγείς που κρατούν ομήρους» αποτελεί μέρος της προπαγάνδας. Η οποία είναι τόσο υπερβολική που αμφιβάλλω για τα αποτελέσματά της, όμως δεν ξέρει ποτέ κανείς πώς μπορεί να μεταστραφεί η κοινή γνώμη και η κυβέρνηση θα καταβάλει κάθε προσπάθεια, ώστε οι απεργοί να φανούν ως «ακραίοι», «εγωιστές», «τρομοκράτες», κλπ. Πολλά θα εξαρτηθούν, λοιπόν, από την ισχύ του κινήματος, για την οποία συμβάλλουν η ενότητά του, η ηρεμία του, ο δημοκρατικός του χαρακτήρας, η καθαρότητα των στόχων του. Και εδώ, χωρίς να υποκαθιστούμε τους σιδηροδρομικούς, εμείς οι διανοούμενοι μπορούμε να παίξουμε έναν ρόλο.

Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ (Étienne Balibar) είναι Γάλλος φιλόσοφος. Είναι «Ομότιμος» καθηγητής της Πολιτικής και Ηθικής Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Paris-X Nanterre, και από το 2000 έως σήμερα είναι καθηγητής (Professor of Humanities) του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας (Irvine), στις Η.Π.Α..

Έγινε ευρύτερα γνωστός για τη συγγραφή του συλλογικού βιβλίου “Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο” (1968), με τον Λουί Αλτουσέρ, το οποίο πρότεινε μια νέα ερμηνεία του φιλοσοφικού έργου του Μαρξ, διαμορφώνοντας ένα σημαντικό ρεύμα σκέψης και δράσης για το παγκόσμιο αριστερό κίνημα. Υπήρξε μέλος του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος για πολλά χρόνια, έως την αποχώρησή του το 1978.).

Τα τελευταία χρόνια η σκέψη του επικεντρώνεται κυρίως στις έννοιες της δημοκρατίας, της «ισοελευθερίας» (égaliberté), της πολιτικής βίας, της διατομικότητας, της ταυτότητας, της καθολικότητας, καθώς και στα ζητήματα της Ευρώπης.

ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Για τη δικτατορία του προλεταριάτου, μτφρ. Νίκος Μανωλόπουλος, Εκδόσεις Οδυσσέας, Αθήνα 2009.

Ευρώπη, κρίση και τέλος; επιμ. Μιχάλης Μπαρτσίδης, μτφρ. Γιάννης Ανδρουλιδάκης, Αθήνα: Τοξότης, 2016.

Η Ευρώπη, η Αμερική, ο πόλεμος. Σκέψεις πάνω στην ευρωπαϊκή μεσολάβηση, μτφρ. Γιάννης Στρίγκος, Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2004.

Η φιλοσοφία του Μαρξ, μτφρ.-επιμ.: Άρης Στυλιανού, Εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 1996.

Κράτος, μάζες, πολιτική, μτφρ. Τάσος Μπέτζελος, Εκτός Γραμμής, Αθήνα 2014.

Ο Σπινόζα και η πολιτική, μτφρ. Ά. Στυλιανού, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 1996.

Ο φόβος των μαζών. Σπινόζα, Μαρξ, Φουκώ, μτφρ. Τ. Μπέτζελος, Εκδόσεις Πλέθρον, Αθήνα 2010.

Πολιτική και αλήθεια, μτφρ. Τ. Μπέτζελος, Μ. Μπαρτσίδης, επιμ. Α. Στυλιανού, Ν. Μουντζούρογλου, Εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2005.

Φυλή, έθνος, τάξη: οι διφορούμενες ταυτότητες (μαζί με τον Ιμμανουέλ Βαλλερστάιν), μτφρ. Άγγελος Ελεφάντης, Ελένη Καλαφάτη, Ο Πολίτης, Αθήνα 1991.Β’ έκδοση, εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2017.

ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΕΡΓΑ

«Uprisings in the banlieues (Εξέγερση στα προάστια)» στο Λίνα Βεντούρα (επιμ.), Μετανάστευση και κοινωνικά σύνορα. Διαδικασίες αφομοίωσης, ενσωμάτωσης ή αποκλεισμού; μτφρ. Ο. Αθανίτου, Β. Ιακώβου, Τ. Μπέτζελος, Γ. Σαγκριώτης, Εκδόσεις Νήσος, Αθήνα 2011.

«Σχετικά με τις θεμελιώδεις έννοιες του ιστορικού υλισμού» στο L. Althuser, É. Balibar, R. Establet, P. Macherey, J. Rancière, “Να διαβάσουμε το Κεφάλαιο”, μτφρ. Δ. Δημούλης, Χ. Βαλλιάνος, Β. Παπαοικονόμου, επιμ.: Δ. Δημούλης, Ελληνικά Γράμματα 2003, σσ. 455-602.

1 Πηγή: http://www.revolutionpermanente.fr

2 Ένας από τους μεγαλύτερους σιδηροδρομικούς σταθμούς του Παρισιού από όπου φεύγουν τα τρένα για τον βορρά.

3 Αριστοκρατικό προάστιο του Παρισιού.

Δείτε εδώ και τη συνέντευξη του Ζακ Ρανσιέρ