του Θοδωρή Βουρεκά
Πρόλογος
Πιστεύω πως αξίζει να περιγράψουμε, να αναλύσουμε και να αποτιμήσουμε συγκεκριμένα τα μεγάλα γεγονότα που σφραγίστηκαν τραγικά από τη στυγερή δολοφονία του Νίκου Τεμπονέρα. Θα προσπαθήσω να συμβάλω στις αναγκαίες αποτιμήσεις, έχοντας ως πλεονέκτημα τις στενές βιωματικές σχέσεις με τα γεγονότα εκείνων των χρόνων.
Μια χρήσιμη ιστορική αναδρομή
Το 1990 είναι η χρονιά, που εγκαινιάζεται ο «νεοσυντηρητικός χειμώνας» της διακυβέρνησης του πατρός Μητσοτάκη. Είναι ένα έργο οδυνηρό, στο οποίο συνέβαλε καθοριστικά η επίσημη Αριστερά του τότε Ενιαίου Συνασπισμού, με την πλήρη ενσωμάτωση και υποταγή της, με κορωνίδα τις συγκυβερνήσεις Τζαννετάκη και της Οικουμενικής.
Το πρώτο δίμηνο του 1990 ψηφίζονται το νέο αντι-ασφαλιστικό και το νέο αντι-απεργιακό νομοσχέδιο. Την άνοιξη του 1990 γίνεται η τελική εκκαθάριση των λεγόμενων προβληματικών επιχειρήσεων. Ακολουθούν εργατικές αναταράξεις με καταλήψεις εργοστασίων, μεταξύ των οποίων δεσπόζει η κατάληψη της Πειραϊκής-Πατραϊκής στην Πάτρα. Τον Ιούλιο του 1990 εκδηλώνεται η απόπειρα μαχητικής απεργίας στις εξετάσεις, με απόφαση που στηριζόταν σε πρωτοφανείς σε μαζικότητα γενικές συνελεύσεις των ΕΛΜΕ όλης της χώρας. Κύρια αιχμή των διεκδικήσεων είναι η εναντίωση στο νέο κύμα λιτότητας που απεργάζεται η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη. Η απεργία βρίσκει απέναντί της όχι μόνο την κυβέρνηση και τους κομματικούς της μηχανισμούς, αλλά και την υπονομευτική στάση της συστημικής αριστεράς. Παρά την τελική της καταστολή, η απεργία αυτή αποδεικνύει πως η επιβολή της νέας λιτότητας δεν θα είναι περίπατος, παρά τις συναινέσεις που είχε εξασφαλίσει η κυβέρνηση.
Το τελευταίο δίμηνο του 1990 ο κοινωνικός αναβρασμός εκδηλώνεται στους χώρους της εκπαίδευσης και της νεολαίας. Αιτία του αναβρασμού το ακραία νεοφιλελεύθερο αντι-εκπαιδευτικό Πολυνομοσχέδιο Κοντογιαννόπουλου, που επιπλέον πλαισιώνεται κι από την έκδοση μιας σειράς νεοσυντηρητικής κοπής Προεδρικών Διαταγμάτων. Βασικές επιδιώξεις του Πολυνομοσχεδίου Κοντογιαννόπουλου είναι η πρόβλεψη ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων, η κατάργηση της επετηρίδας, που αφορά άμεσα τις καθηγητικές και παιδαγωγικές σχολές, καθώς και η επιβολή αυταρχικού ελέγχου των εκπαιδευτικών μέσω των «αξιολογήσεων» από τους διευθυντές και τους σχολικούς συμβούλους εκείνης της εποχής. Από τα μέσα του Νοέμβρη και κυρίως τις μέρες του Πολυτεχνείου εκδηλώνονται φοιτητικές καταλήψεις αλλά και συλλαλητήρια φοιτητών και εκπαιδευτικών. Τον Δεκέμβρη στον χορό των κινητοποιήσεων μπαίνουν και οι μαθητές, όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιείται η δυναμική μορφή των καταλήψεων των σχολείων με παράλληλες διαρκείς μαζικές διαδηλώσεις σε ένα πανεκπαιδευτικό πλέον πλαίσιο.
Αιχμή των μαθητικών αντιδράσεων είναι τα περιβόητα συμμορφωτικά Προεδρικά Διατάγματα νεοσυντηρητικής ανάπλασης της σχολικής ζωής. Καίριες διατάξεις των Προεδρικών Διαταγμάτων που ξεσηκώνουν πανελλαδικά τους μαθητές είναι η σκλήρυνση και επέκταση της αξιολόγησης των μαθητών με επαναφορά της βαθμολογίας στο Δημοτικό και των γραπτών εξετάσεων στο Γυμνάσιο και στις δύο τελευταίες τάξεις του Δημοτικού. Είναι επίσης η επιβολή μιας δέσμης αυταρχικών μέτρων που αφορούν τον έλεγχο της διαγωγής των μαθητών, η οποία φτάνει μέχρι και την εξωσχολική συμπεριφορά των μαθητών. Η δέσμη αυτών των συμμορφωτικών μέτρων κωδικοποιήθηκε στο λεγόμενο τότε point system. Ξεχωριστό σημείο πειθάρχησης με προφανή σκοπιμότητα είναι η πλήρης κατάργηση του δικαιώματος αδικαιολόγητων απουσιών που μέχρι τότε είχε όριο τις 50 απουσίες. Είναι ακόμη η αποδόμηση κάθε έννοιας συμμετοχής των μαθητών στη σχολική ζωή με την κατάργηση των δεκαπενταμελών των μαθητικών κοινοτήτων. Αποκορύφωμα όμως της νεοσυντηρητικής τους αύρας είναι η επιβολή υποχρεωτικού εκκλησιασμού, η καθημερινή έπαρση της σημαίας στο πλαίσιο της πρωινής προσευχής, καθώς και η υποχρέωση… ευπρεπούς εμφάνισης (!).
Τον Δεκέμβρη του 1990 πραγματοποιούνται στην Αθήνα δύο τεράστια πανεκπαιδευτικά συλλαλητήρια, στις 14 και στις 18 Δεκέμβρη. Το τελευταίο γνωρίζει και την άγρια καταστολή των ΜΑΤ. Οι μαθητές συνεχίζουν απτόητοι και στις διακοπές των Χριστουγέννων γιορτάζοντας τα ρεβεγιόν στα κατειλημμένα σχολεία, παρά τις αντίθετες προσδοκίες της κυβέρνησης. Έτσι από τις αρχές Γενάρη, αμέσως μετά τις γιορτές, μπαίνει σε εφαρμογή το διπλό κυβερνητικό σχέδιο καταστολής, τόσο το επίσημο μέσω της διοίκησης της Εκπαίδευσης, όσο και το ανεπίσημο μέσω της παρακρατικής κατασταλτικής παρέμβασης που οργανώνει ο κομματικός μηχανισμός της Νέας Δημοκρατίας. Στις 7 Γενάρη 1991 με διαταγή (telex) του Υπουργείου επιχειρείται ο εκφοβισμός των μαθητών μέσω της παράνομης λήψης απουσιών με ευθύνη των διευθυντών των σχολείων, έξω από τα κατειλημμένα σχολεία, στα πεζοδρόμια.
Στις 8 Γενάρη εκδηλώνεται πανελλαδικά η παρακρατική επιχείρηση βίαιης ανακατάληψης των σχολείων από δήθεν «αγανακτισμένους γονείς» και πολίτες. Την ημέρα αυτή στο 3ο Γυμνάσιο-Λύκειο Πατρών, στο πλαίσιο αυτής της παρακρατικής δράσης, δολοφονείται ο αγωνιστής συνδικαλιστής καθηγητής Νίκος Τεμπονέρας από τον Πρόεδρο της ΟΝΝΕΔ Αχαΐας Γιάννη Καλαμπόκα.
Στις 9 Γενάρη έχουμε την παραίτηση Κοντογιαννόπουλου και την ανάληψη της θέσης από τον Γ. Σουφλιά με υπόσχεση διαλόγου από μηδενική βάση και με ταυτόχρονη απόσυρση όλων των μέτρων Κοντογιαννόπουλου.
Στις 10 Γενάρη, την ημέρα κηδείας του Νίκου Τεμπονέρα στην Πάτρα, γίνεται στην Αθήνα μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις των τότε τελευταίων δεκαετιών με παλλαϊκή συμμετοχή. Παρόλα αυτά έχουμε άγρια καταστολή από τα ΜΑΤ που επισφραγίζεται τραγικά με την πρόκληση πυρκαγιάς στο πολυκατάστημα «Κ. Μαρούσης» από τα δακρυγόνα της αστυνομίας με τέσσερις νεκρούς.
Λίγες σκέψεις αντί επιλόγου
Η αναφορά σε αυτές τις μεγάλες στιγμές του κινήματός μας δεν αποτελεί αφορμή μόνο για την υπόκλισή μας μπροστά στην αυτοθυσία του δολοφονημένου συντρόφου μας Νίκου Τεμπονέρα ή μπροστά στην αυταπάρνηση, στο θάρρος και τη συνειδητή μαχητικότητα όλων των αγωνιστών του. Η αναφορά αυτή είναι ή πρέπει να είναι και αφορμή αναστοχασμού και άντλησης βαθύτερης γνώσης για το σήμερα.
Πρέπει να σκεφτούμε πως οι μαθητές που πέρναγαν τότε για πρώτη φορά το κατώφλι των κοινωνικών αναμετρήσεων κατάφεραν να περιθωριοποιήσουν με εντυπωσιακή ωριμότητα κάθε λογική και διάθεση χειραγώγησης από οποιαδήποτε κέντρα και γραφειοκρατικούς μηχανισμούς. Κατέκτησαν έτσι την αυτοτέλεια και αυτονομία του κινήματός τους, ζήτημα που σε μικρότερο αλλά σημαντικό βαθμό κατακτήσαμε και κατοχυρώσαμε κι εμείς οι καθηγητές τους στις δικές μας τότε κινητοποιήσεις.
Πρέπει όμως να σκεφτούμε και το μεγάλο έλλειμμα. Να επαναθεμελιώσουμε τη «διαλεκτική κόμματος-μαζών», όπως αναφέρεται στη γνωστή στερεότυπη ορολογία. Να σκεφτούμε πως το αναγκαίο επαναστατικό υποκείμενο, για να μην μένει η προσπάθεια των κινημάτων στη μέση, δεν είναι αυτό που κατέχει το μονοπώλιο της σοφίας και της γνώσης και απλώς την κραδαίνει επιβάλλοντας κατευθύνσεις στα κινήματα. Να σκεφτούμε πως το επαναστατικό υποκείμενο των ημερών μας πρέπει να είναι πριν απ’ όλα ένας πειστικός λαϊκός παιδαγωγός, που συνομιλεί με την τάξη, που επιχειρεί πάντα να κατανοεί με σεβασμό την πρωτογενή γνώση των αγωνιζόμενων λαϊκών τάξεων, να την επεξεργάζεται ως συλλογικός διανοούμενος και να την επιστρέφει βαθύτερα εμπλουτισμένη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου