Δευτέρα 26 Νοεμβρίου 2018

Πέθανε ο σπουδαίος σκηνοθέτης Μπερνάρντο Μπερτολούτσι

Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 77 ετών, ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, νικημένος από τον καρκίνο.

Την είδηση δημοσίευσε η «La Repubblica» με τον τίτλο: «Αντίο στον τελευταίο μεγάλο μαέστρο του ιταλικού σινεμά».

Ο Μπερτολούτσι αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας τα τελευταία χρόνια και εδώ και μία δεκαετία ήταν σε αναπηρικό αμαξίδιο.

Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες της γενιάς του και έκανε ταινίες τόσο στην Ευρώπη όσο και στο Χόλιγουντ, παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με το Variety, η σχέση του με τα studio δεν ήταν πάντα ομαλή.

«Πρόκειται για τον κορυφαίο δημιουργό της ιταλικής Νουβέλ Βάγκ», γράφει σήμερα ο διεθνής Τύπος.

Ο βραβευμένος με 9 Όσκαρ για την επική ταινία «Ο Τελευταίος αυτοκράτορας» και με τιμητικό Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών το 2011, ο σκηνοθέτης της ταινίας «Τελευταίο τανγκό στο Παρίσι»-που απαγορεύτηκε σε πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ιταλία- Μπερντάρντο Μπερτολούτσι είχε γεννηθεί στην Πάρμα της τότε φασιστικής Ιταλίας στις 16 Μαρτίου του 1941.

Ο πατέρας του ήταν ο γνωστός ποιητής Ατίλιο Μπερτολούτσι. Στην αρχή ο Μπερτολούτσι ήθελε αν γίνει ποιητής, όπως ο πατέρας του, όμως στην πορεία αναθεώρησε.

Πριν αποφασίσει ότι θα ακολουθήσει το σινεμά, διακρίθηκε με βραβεία λογοτεχνίας, ήδη από την ηλικία των 21 ετών.

Υπήρξε βοηθός σκηνοθέτης του Πιερ Πάολο Παζολίνι -ο οποίος ήταν φίλος του πατέρα του- πριν αρχίσει να σκηνοθετεί ο ίδιος.

Στη συνέχεια σκηνοθέτησε και ο ίδιος, δίνοντας και κάποια αριστουργήματα, όπως ο «Κομφορμίστας», βασισμένο σε νουβέλα του Αλμπέρτο Μοράβια. Υπήρξε άθεος και μαρξιστής.

Ο επίσης σπουδαίος σκηνοθέτης Ζαν - Λυκ Γκοντάρ τον είχε κατηγορήσει ότι παραδόθηκε στη βιομηχανία του Χόλιγουντ και έχασε εντελώς το προσωπικό του, ιδιαίτερο σκηνοθετικό στυλ με το οποίον τον γνώρισε το κοινό.

«Ο Κομφορμίστας» είναι από τις πιο γοητευτικές ταινίες του

παγκόσμιου κινηματογράφου. Ο δημιουργός του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι εκείνη την εποχή έβρισκε, επιτέλους, τον εαυτό του. Ξέφευγε από δυο επιρροές που τον κράταγαν δεμένο στην αντιγραφή. Με τον «Κομφορμίστα» απαλλάχτηκε οριστικά από την επίδραση του Γκοντάρ, σε σχέση με τον κινηματογράφο, και από την επίδραση του διάσημου ποιητή πατέρα του (Ατίλιο Μπερτολούτσι) σε σχέση με το περιεχόμενο και τη φιλοσοφία. Μέχρι τότε, ζούσε στη σκιά αυτών των δύο αντρών.

«Ο Κομφορμίστας» είναι η έκτη ταινία του Μπερτολούτσι και είναι ολόκληρη δική του! Από την αρχή μέχρι το τέλος έχει ένα καταπληκτικό γούστο. Η φόρμα της, που είναι πολύ φανερή και επιδεικνύεται από τον σκηνοθέτη, σε καμία περίπτωση δεν την κάνει δυσκίνητη. Αντίθετα, έχει και αυτή μετατραπεί σε εκφραστικό μέσο. Ο,τι βγαίνει από τους χαρακτήρες των ηρώων της βγαίνει και από τις κινήσεις της μηχανής, τους φωτισμούς, τα κοστούμια, τα ντεκόρ, τη μουσική και τους ήχους της. Πρόκειται για μια άριστα οργανωμένη ομοιογένεια. Για μια κινηματογραφική πολυτέλεια!

Η ταινία στηρίζεται στο ομότιτλο βιβλίο ενός άλλου πολύ μοντέρνου στιλίστα. Του πολυγραφότατου (27 βιβλία, άρθρα, δοκίμια, κριτικές, κλπ.) Αλμπέρτο Μοράβια. Αναφέρεται σε μια ιστορία που εξελίσσεται στο Παρίσι δυο χρόνια πριν τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενας νεαρός Ιταλός άντρας, ο οποίος θέλοντας να ικανοποιήσει τον ...κομφορμισμό του υπηρετεί άκριτα το φασισμό, στέλνεται στο Παρίσι να εκτελέσει έναν Ιταλό καθηγητή, ο οποίος δημιουργεί προβλήματα στον Μουσολίνι. Εκεί ο Ιταλός εκτελεστής, ο οποίος ό,τι κάνει το κάνει για την καλοπέρασή του, και όχι από πίστη στο φασισμό, διαπιστώνει πως ο καθηγητής που καλείται να εκτελέσει υπήρξε δικός του καθηγητής. Από τους αγαπημένους του!..

To 1900, η ταινία-ποταμός του Μπερτολούτσιαφηγείται την πορεία, μέσα από τις πρώτες πέντε δεκαετίες του 20ού αιώνα, της ιταλικής αγροτιάς και πιο ειδικά των χωρικών της μεγάλης πεδινής περιοχής της Εμίλια, όπου η σοσιαλιστική ιδέα είναι βαθιά ριζωμένη από παλιά, μέσα από την παράλληλη ιστορία δύο νέων που γεννήθηκαν την Πρωτοχρονιά του 1900, σε γειτονικά σπίτια: ο γιος ενός τσιφλικά και ο γιος ενός κολίγα.

Τα παιδιά συνδέονται με στενή φιλία, μεγαλώνουν μαζί, ανακαλύπτουν τη φύση και τον έρωτα, μοιράζονται τις γυναίκες, αλλά όσο περνούν τα χρόνια, η ταξική διαφορά που στα νεανικά τους χρόνια είχε μικρή σημασία, αυξάνει όλο και περισσότερο, για να καταλήξει να αποτελεί ανάμεσά τους, ένα χάσμα. Η ταινία αρχίζει με την εικόνα ενός ζωγραφικού πίνακα που παρασταίνει με επική έξαρση μια αγροτική πορεία. Πρώτα προβάλλεται σε γκρο πλάνο το κεντρικό πρόσωπο και ύστερα με οπισθοχώρηση του φακού, η συνολική σύνθεση, όπου οι κεντρικές μορφές χάνονται στη μάζα.

Το έργο ακολουθεί σ’ όλη τη διάρκειά του αυτή την κίνηση, περνώντας εξακολουθητικά από το άτομο στην ομάδα και κάνοντας να κυριαρχεί το συλλογικό στοιχείο πάνω στο ατομικό.

Το σκάνδαλο με το «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι»

Στο «Τελευταίο Τανγκό στο Παρίσι» ο Μπερτολούτσι παραδέχτηκε πριν από μερικά χρόνια ότι η 19χρονη τότε Σνάιντερ δεν γνώριζε πως ο χαρακτήρας, τον οποίο υποδυόταν ο Μπράντο, θα χρησιμοποιούσε βούτυρο στην επίμαχη ερωτική σκηνή.

«Το μοναδικό νέο στοιχείο ήταν το βούτυρο. Αυτό ήταν, όπως έμαθα πολλά χρόνια αργότερα, το οποίο ενόχλησε την Μαρία και όχι η βία που υπήρχε στη σκηνή και περιλαμβανόταν στο σενάριο της ταινίας».

«Είναι εξίσου παρηγορητικό όσο και οδυνηρό να είναι κάποιος τόσο αφελής ώστε να πιστεύει ότι αυτά που συμβαίνουν στον κινηματογράφο συμβαίνουν στην πραγματικότητα», είχε πει απευθυνόμενος στους θεατές.

Η Σνάιντερ, η οποία ήταν εθισμένη στο αλκοόλ και καταθλιπτική μέχρι που πέθανε το 2011, είχε δηλώσει τέσσερα χρόνια νωρίτερα πως είχε νιώσει «σαν να τη βιάζουν» στη διάρκεια της σκηνής και παρέμεινε οργισμένη για πολλά χρόνια μετά.

«Ο Μπράντο μου είχε πει: Μαρία, μην κάνεις έτσι, μια ταινία είναι.

Αλλά κατά τη διάρκεια της σκηνής, παρότι ο Μάρλον δεν το έκανε πραγματικά (ήταν μίμηση βιασμού), εγώ έκλαιγα με πραγματικά δάκρυα».

Το 2007 στο Φεστιβάλ Βενετίας τιμήθηκε με τον Χρυσό Λέοντα για το έργο του, ενώ το 2011 στην έναρξη του Φεστιβάλ των Καννών τού απονεμήθηκε ο τιμητικός Χρυσός Φοίνικας.

Έζησε, κατά κύριο λόγο, στην Αιώνια Πόλη και στο Λονδίνο. Υπήρξε άθεος και μαρξιστής, ενώ για μια περίοδο είχε ενταχθεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ιταλίας.

Με έντονη ευαισθησία και ενδιαφέρον για όλη την ευρωπαϊκή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα, ήταν από τους πιο ένθερμους και ειλικρινείς υποστηρικτές των Ελλήνων που βρήκαν καταφύγιο στην Ιταλία αντιστεκόμενοι στη στρατιωτική δικτατορία.

Ερωτηθείς το 2013 πώς θα ήθελε να τον θυμούνται ο Μπερτολούτσι είχε δηλώσει στο AFP: «Δεν με νοιάζει».

Επιμέλεια: Πάνος Ευθυμίου

ΠΗΓΗ: TVXS, Iefimerida, Efsyn, Ριζοσπάστης

Φιλμογραφία:

1964: Πριν την επανάσταση

1970: Η στρατηγική της αράχνης

1970: Ο Κομφορμίστας

1972: Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι

1976: 1900

1987: Ο τελευταίος αυτοκράτορας

1993: Ο μικρός Βούδας

2003: Οι ονειροπόλοι

2012: Εγώ και εσύ

Δεν υπάρχουν σχόλια: