Ο συγγραφέας της «τριλογίας του Ντάντσιχ» (Το τενεκεδένιο ταμπούρλο, Γάτα και ποντίκι, Σκυλίσια χρόνια) γεννήθηκε στην Ελεύθερη Πόλη του Ντάντσιχ (το σημερινό Γκντασκ της Πολωνίας) στις 16 Οκτωβρίου του 1927. Άλλα σπουδαία έργα του είναι η πρόβα της εξέγερσης των πληβείων (1966), Ο Μπουτ το ψάρι (1977), Δυσοίωνα κοάσματα (1992), Γράφοντας μετά το Άουσβιτς (1993), Ένα ευρύ πεδίο (1995), Ο αιώνας μου (1999) και Σαν τον κάβουρα (2002).
Ο Γκύντερ Γκρας, για πάνω από μισό αιώνα αποτελεί ένα είδος «ηθικής συνείδησης» της Γερμανίας, καθώς με το σύνολο του λογοτεχνικού του έργου και τις δημόσιες παρεμβάσεις του προσπάθησε να εμποδίσει τον εφησυχασμό των συμπατριωτών του που μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήθελαν να κλείσουν τους λογαριασμούς τους με το παρελθόν, ξεχνώντας τα ναζιστικά εγκλήματα.
Ο γερμανός νομπελίστας είχε παρεμβει το 2012 με την δυναμη της ποίησης, γράφοντας το «Europas Schade» (“Ντροπή της Ευρώπης”) αλλά κι αρθρογραφόντας με θέμα την Ελλάδα.
«Ελλάδα, χώρα δίχως δικαιώματα»
Στο φύλλο του Σαββάτου (26-5-2012) της εφημερίδας Süddeutsche Zeitung ο Γκύντερ Γκρας υπερασπίζεται τους Έλληνες και την Ελλάδα, και στηλιτεύει την ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της χώρας.
Ο Γκρας διαμαρτύρεται επειδή η Ελλάδα “ως χρεοφειλέτης δακτυλοδείχνεται γυμνή”, μια “χώρα καταδικασμένη στη φτώχεια”, “στο χάος κοντά, επειδή στις αγορές δεν ανταποκρίνεται”. Η Ελλάδα “είναι χώρα χωρίς δικαιώματα, που η δικαιούχα εξουσία της σφίγγει το λουρί όλο και περισσότερο.” Το ποίημα αποτελείται από δώδεκα δίστιχα και είναι εμφανές ότι ο λογοτέχνης κατέβαλε μεγαλύτερη προσπάθεια να του δώσει λυρική μορφή από ότι στο επίμαχο ποίημα για την πολιτική του Ισραήλ. Πολλοί συνάδελφοι του δεν του είχαν ασκήσει μόνον έντονη κριτική για το περιεχόμενο αυτού του ποιήματος, αλλά τον κατηγορούσαν και για ατέλειες και προχειρότητα.
Στη νέα ποιητική του παρέμβαση ο Γκράς κατηγορεί τους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας ότι της κόβουν την “ανάσα ζωής” με τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλουν κάθε τόσο. Σε αντίθεση με τον αρχαίο φιλόσοφο Σωκράτη, που μετά την καταδίκη του σε θάνατο χωρίς να φέρει καμία αντίσταση είχε πιει το κώνειο, ο Γκύντερ Γκρας συλλαμβάνει με ποιητικούς όρους τις αντιστάσεις στην πολιτική λιτότητας: “Πιες, επιτέλους πιές! ουρλιάζουν οι χειροκροτητές των κομισάριων, αλλά ο Σωκράτης με οργή επιστρέφει σε σένα το ξέχειλο ποτήρι.”
Η Ελλάδα “εκτιμάται κάτω από την αξία του παλιοσίδερου”
Η Ευρώπη, που η κοιτίδα της είναι η Ελλάδα και που ως σήμερα ακόμη αναγνωρίζει ως συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς της τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, υπονομεύει κατά τον γερμανό νομπελίστα με την πολιτική της λιτότητας τις ίδιες τις αξίες της: “Αυτό που αναζήτησες με την ψυχή, που πίστεψες πως βρέθηκε, βγαίνει ασήμαντο τώρα, εκτιμάται λιγότερο κι από τα παλιοσίδερα.”
Απευθυνόμενος στους Γερμανούς συμπατριώτες του ο Γκύντερ Γκρας τους υπενθυμίζει τον ρόλο της Γερμανίας ως κατοχικής δύναμης στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου: «Αυτοί που έπληξαν με την βία των όπλων την ευλογημένη με νήσους χώρα, φέραν μαζί με τη στολή τον Χέλντερλιν στο σάκο.” Και σαν μια άλλη Κασσάνδρα, που όπως είναι γνωστό οι προφητείες της έβγαιναν πάντα αληθινές, ο Γκράς προειδοποιεί: “Ανούσια θα μαραζώσεις χωρίς τη χώρα, της οποίας το πνεύμα εσένα, Ευρώπη, επινόησε.”
Ολόκληρο το ποίημα
Η ΝΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Είσαι ένα βήμα πριν το χάος, μια και δεν ανταποκρίθηκες στις αγορές,
είσαι μακριά απ’ τη χώρα, που κάποτε σου δάνεισε το λίκνο.
Ό,τι με την ψυχή ζητούσες και νόμιζες πως είχες βρει
τώρα το εξοβελίζεις, για σκουπίδι το περνάς.
Ολόγυμνη σαν οφειλέτης διαπομπεύεται, υποφέρει η χώρα εκείνη
που έλεγες και ξανάλεγες πως χάρη της χρωστάς.
Στη φτώχια καταδικασμένος τόπος, τόπος που ο πλούτος του
στολίζει τώρα τα μουσεία: λάφυρα που φυλάς Εσύ.
Κείνοι που χίμηξαν με τα όπλα στη χώρα την ευλογημένη με νησιά
στολή φορούσαν κι είχαν τον Χέλντερλιν κρυμμένο στο γυλιό.
Καμιά ανοχή πια γι’ αυτή τη χώρα, κι ας ανεχόσουν κάποτε
σαν σύμμαχους στο σβέρκο της τους κολονέλους.
Χώρα που ζει πια δίχως δίκιο, με τη δύναμη αυτών που έχουν πάντα δίκιο
να της σφίγγει κάθε μέρα το ζωνάρι πιο σφιχτά.
Κι όμως απείθαρχη η Αντιγόνη μαυροφορεί – σ’ όλη τη χώρα
πενθοφορεί ο λαός της που κάποτε σε είχε φιλέψει, σε είχε δεχθεί.
Μα η κουστωδία του Κροίσου έχει στοιβάξει έξω απ’ τη χώρα,
στα δικά σου θησαυροφυλάκια, τα αστραφτερά μαλάματα.
Πιες, επιτέλους, πιες, αναβοούν των επιτρόπων οι χειροκροτητές,
μα ο Σωκράτης οργίλος σου γυρνά γεμάτο πίσω το ποτήρι.
Εν χορώ θα ρίξουν οι θεοί κατάρα σ’ ότι σου ανήκει,
μια κι είναι βούλησή σου τον Όλυμπό τους να πουλήσεις .
Ανούσια πια θα μαραζώσεις δίχως τη χώρα,
που το δικό της πνεύμα σε επινόησε, Ευρώπη.
(απόδοση στα ελληνικά: Σπύρος Μοσκόβου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου